National Non-Governmental Organization

Values

Active, Progressive, and Defensive

Artigu Sira

 Istória Susesu    |  English

PRE-ESKOLÁR KOMUNIDADE LORI LABARIK SIRA BA ASESU EDUKASAUN SEDU

Care International delivered Lafaek Magazines
Care International provided Lafaek magazines

Governu fó prioridade ba setór edukasaun bainhira Timor-Leste hetan ona independénsia iha tinan 2002. Ministériu Edukasaun Juventude no Desportu serbisu hamutuk ho organizasaun lokál no internasionál oioin hodi apoiu progresu dezemvolvimentu edukasaun iha nasaun ne’e – ho objetivu atu lori ema, komunidade, no labarik sira atu asesu ba edukasaun sedu.

Pre-eskolár Bili-Ubu lokaliza iha suku Obulo, Postu Administrativu Atsabe, Munisípiu Ermera. Iha tinan 2015, organizasaun naun-governamentál Institutu Matadalan Integradu (IMI) halo mobilizasaun ba inan-aman no autoridade lokál sira atu estabelese pre-eskolár iha komunidade. Inan-aman no autoridade lokál sira konkorda atu estabelese duni pre-eskolár ida ne’e. Sira hotu desidi hodi hili fasilitadór atu bá tuir formasaun kona-ba metodolojia hanorin durante loron 10 iha Gleno molok atu bá hanorin iha pre-eskolár. Liu tiha loron balu, ekipa hahú loke rejistrasaun foun ba labarik sira ba pre-eskolár komunidade hodi hahú ona aprendizajen.

Komunidade-nia uma mak sai hanesan sentru pre-eskolár hodi aprende durante tinan 2 dahuluk tanbá PEK ne’e kontinua emprega/motiva nafatin hosi membru Komisaun Jestaun Eskolár. Hafoin, Ofisiál tereñu, membru KJE, no komunidade sira realiza fila-fali enkontru ida no sira desidi atu kontribui pregu, kaleen, no ai atu harii sentru pre-eskolár ida. Provizoriamente, sira muda fali hosi pre-eskolár uma ba pre-eskolár sentru ne’ebé konstrui ona hodi hala’o atividade aprendizajen ba tinan 2 nia laran. Fundasaun Alola fó apoiu ba pre-eskolár ne’e hahú husi inísiu kedas – hanesan halo monitorizasaun no oferese formasaun ba fasilitadór/a no KJE sira. Fasilitadór Armindo Maria Horta hatete; “ami orgullu tebes ho treinamentu kona-ba hanorin metodolojia báziku, Jestaun Eskola, Dezemvolvimentu Labarik, Protesaun Labarik, Edukasaun inan-aman. Treinamentu ne’e oinsá atu haree ba labarik sira-nia aprendizajen, saúde, no relasaun sosiál iha aula no ajuda labarik sira aprénde no komprende lalais liu. Vantajén hosi materiál sira ne’ebé ami hetan ajuda tebes ami hodi uza ba hanorin iha aula no atrai tebes labarik hotu nia vontade atu aprende liután – sira bele hakerek no lee tanbá ami uza material ne’ebé mak iha tuir planu sesaun”

Fundasaun Alola no UNICEF hala’o survei iha 2019 no desidi atu hari’i pre-eskolár ida iha Bili-Ubu. Konstrusaun ba pre-eskolár ne’e ho durasaun tinan 2 resin hosi primeru to’o remata hosi badaen no komunidade sira. Iha loron 29 Novembru 2021, inagurasaun ba pre-eskolár ne’e hosi Ministru Edukasaun Juventude no Desportu, partisipa mós hosi UNICEF country representative, Embaixadora  Nova Zelándia, Fundasaun Alola no Care International Timor-Leste.

“Dr. Armindo Maia hatete iha nia diskursu, ‘Ohin loron labarik sira komesa buras iha sosiedade nia le’et, ho kriatividade oi-oin, maske moris iha área rurais sira. Ho ida ne’e mak parseria dezenvolvementu sira ne’ebé servisu hamutuk ho MEJD hanesan Unicef, Fundasaun Alola, Care Internasionál, no Embaxadora Nova-Zelandia, konstrui hela edifísiu Pré-eskolar komunitária ida ba komunidade sira iha área Biliubu hodi nune’e bele fasilita labarik sira ne’ebé mai ho idade tolu to’o lima bele hola parte ba prosesu aprendijazen.’ Reprezentante País Unicef Bilal Aurang Zeb Durrani iha nia diskursu hatete, ‘ba labarik sira iha Biliubu, hau husu katak imi simu oportunidade ne’e atu aprende no atu preparadu ba eskola, atu nune’e imi bele realiza imi nia mehi atu sai saida deit mak imi hakarak.’ Tanba ne’e,  embaxadora Nova-Zelandia mós senti orgullu tanba bele servisu hamutuk ho Unicef ho Fundasaun Alola ho ekipa ne’ebé dedikadu tebes hodi bele konstrui edifísiu refere ba komunidade sira. Iha tempu ne’ebé hanesan, xefe suku Obulu mós husu ba MEJD atu bele tau atensaun nafatin ba eskola refere, liu-liu ba fasilitador sira, atu nune’e wainhira fundasaun Alola nia mandatu hotu, fasilitador sira nafatin kontribui sira-nia matenek ba estudante sira liu-husi MEJD nia apoiu. Hatan ba preokupasaun hirak ne’e, Ministru MEJD Dr.Armindo Maia hateten katak MEJD halo ona parseria ho Fundasaun Alola, nune’e sira nafatin tau matan ba eskola refere no nia mós hatutan tan katak ‘governu tau atensaun maka’as ba edukasaun tanbá edukasaun mak preprara ita nia futuru no edukasaun mak sai ita-nia riku soin boot.”

(Retira hosi Pájina facebook Unicef Timor-Leste no Ministério da Educação, Juventude e Desporto)

Fundasaun Alola no UNICEF apoiu Pre-Eskolár Komunidade iha tinan 2015 to’o agora. Tan ne’e, ekipa sira kontinua fó apoiu pre-eskolár ne’e liu-hosi monitorizasaun no akonsellamentu durante ne’e maski pre-eskolár refere hetan ona inagurasaun hosi MEJD. Vantajén hosi edifísiu pre-eskolár foun ne’ebé mak Alola no UNICEF halo bele kria ona fatin ida ne’ebé mak dignu ba labarik sira iha komunidade.

- Apeu Mesquita Babo

0 Comments:

Posting Komentar

KONA-BA AMI

KONA-BA AMI

Lale’an Tolu Timor-Leste (LTTL) hanesan organizasaun naun-governamentál ezisti atu fó formasaun liu-hosi planu estratéjiku organizasaun ni...

Total Ema Asesu

1369